Sàn giao dịch tiền điện tử tập trung và phi tập trung: Những điểm khác biệt chính cần xem xét

Sự phi tập trung đã trở thành một từ thông dụng trong không gian tiền điện tử. Các nhà đầu tư tổ chức, tổ chức lớn và thậm chí cả các nhà giao dịch tiền điện tử cá nhân đều bị thu hút bởi bản chất đặc biệt này của tiền điện tử vì nó mang lại sự tự do mà tài chính thông thường không có được. Do đó, sự phi tập trung có thể được coi là điểm thu hút chính khiến tài sản tiền điện tử trở nên phổ biến ngay từ năm 2009.  

Tuy nhiên, các sàn giao dịch tiền điện tử phi tập trung có những hạn chế căn bản làm giảm sự chấp nhận của người dùng và đặt ra nhiều thách thức về độ phức tạp. Vì vậy, giao dịch tiền điện tử ở các sàn tập trung vẫn là lựa chọn phổ biến hơn. Bài viết này sẽ khám phá cả hai loại sàn giao dịch, đồng thời xác định những khác biệt quan trọng giữa chúng mà bạn nên cân nhắc khi đưa ra quyết định giao dịch.

Sàn giao dịch tiền điện tử là gì?

Trước tiên, hãy trả lời câu hỏi cơ bản – sàn giao dịch tiền điện tử là gì và nó hoạt động như thế nào? Không giống như giải pháp thay thế thông thường, nền tảng trao đổi tiền điện tử cho phép các nhà giao dịch mua và bán tiền điện tử mà không bị giới hạn về mặt địa lý. Mặc dù đây là yêu cầu cơ bản nhưng hầu hết các sàn giao dịch tiền điện tử đều có các tính năng và chức năng bổ sung, bao gồm các công cụ phân tích nâng cao, nguồn cấp dữ liệu và giá trực tiếp, các tùy chọn giao dịch phức tạp và thậm chí cả khả năng giao dịch ký quỹ.

Nói một cách đơn giản, các sàn giao dịch tiền điện tử hiện đại cung cấp nhiều loại dịch vụ, tạo ra một môi trường toàn diện cho các nhà đầu tư tiền điện tử và cung cấp cho họ tất cả các công cụ cần thiết để giao dịch thành công. Mục đích hàng đầu của sàn giao dịch là cung cấp báo giá thị trường cho các cặp giao dịch, ngăn ngừa trượt giá và đảm bảo mức độ chênh lệch nằm trong mức chấp nhận được. Các yếu tố được nêu ở trên rất quan trọng đối với thị trường tiền điện tử vì chúng trực tiếp tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động giao dịch gia tăng trên toàn cầu. Biên độ chênh lệch nhỏ hơn giúp trao đổi tiền điện tử rẻ hơn, giảm thiểu trượt giá có nghĩa là các nhà đầu tư không bị thua lỗ trong việc giao dịch và giá thị trường hợp lý giúp việc tìm kiếm giao dịch tốt nhất một cách đơn giản hơn.

Việc tập trung ngày càng tăng vào sự ổn định giá và sự phân quyền đã tạo nên sự khác biệt giữa các sàn giao dịch tiền điện tử với những nền tảng tiền pháp định. Thị trường tiền điện tử biến động hơn nhiều so với tiền pháp định. Do đó, các nền tảng giao dịch phải sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để ổn định giá mà không phải hy sinh các nguyên tắc blockchain cơ bản. Cho đến nay, việc đạt được mục tiêu quan trọng này là khá khó khăn và hai loại sàn giao dịch đang giải quyết vấn đề phân quyền theo cách khác nhau. Hãy cùng khám phá. 

Định nghĩa về sàn giao dịch tập trung

Mặc dù sự phi tập trung là một trong những hòn đá tảng của công nghệ blockchain, nhưng ba sàn giao dịch tiền điện tử phổ biến nhất – Binance, Coinbase và Kraken – đều là sàn tập trung (CEX). Mặc dù điều này có vẻ như là một nghịch lý nhưng lý do lại khá đơn giản. Trong môi trường hiện tại, sàn giao dịch tiền điện tử CEX được trang bị tốt hơn nhiều để xử lý sự biến động và phức tạp của thị trường tiền điện tử. 

Đầu tiên, rõ ràng ngành công nghiệp tiền điện tử phải vật lộn với những quan ngại về sự ổn định giá. Xét cho cùng, tiền điện tử là tài sản kỹ thuật số chưa có nhiều tiện ích tiêu chuẩn, điều khiến chúng trở nên vô giá trị đối với nền kinh tế toàn cầu. Mặc dù tính năng hợp đồng thông minh của Ethereum and Bitcoin ordinals đang thiết lập nên các giá trị căn bản cho tiền điện tử, nhưng chúng vẫn còn một chặng đường dài phía trước. Do đó, toàn bộ thị trường vẫn phải trải qua những biến động mạnh thường xuyên, tạo thêm rủi ro thị trường cho các nhà đầu tư tiền điện tử.

Sức thu hút lớn của các sàn giao dịch tập trung

Trong môi trường này, các nhà đầu tư tiền điện tử cần biết rằng, một đội ngũ nhân viên chuyên nghiệp đang xử lý giao dịch của họ thay vì các thuật toán tự động. Sàn giao dịch tập trung được giám sát và điều hành bởi một cơ quan trung ương nhằm phản ứng với các biến động giá khác nhau, thay đổi biên độ chênh lệch và các đường cong khác do nền kinh tế đầy bất ổn của tiền điện tử tạo ra. Mặc dù phương pháp này không còn lý tưởng và không đảm bảo an toàn hoàn toàn cho người dùng, nhưng đây là cách tiếp cận đã được chứng minh hiệu quả trong hoàn cảnh blockchain hiện tại. 

Tính năng quan trọng thứ hai của sàn giao dịch tập trung là khả năng cung cấp sự tiện lợi trên diện rộng. Sự có mặt của bên giám sát thứ ba có nghĩa là mỗi dịch vụ, tính năng và chức năng trên nền tảng có thể được thiết lập để cạnh tranh với các sàn giao dịch tiền pháp định tiêu chuẩn. Do đó, sàn giao dịch tập trung đã gần giống với các nền tảng tiền pháp định phổ biến, tạo ra cảm giác quen thuộc và có sức hấp dẫn cao đối với người dùng tiền điện tử phổ thông. 

Sàn DEX là gì? Hiểu rõ về sàn giao dịch phi tập trung

Trái lại, các sàn giao dịch tiền điện tử phi tập trung (DEX) tìm cách bảo toàn bản chất thuần túy của sự phân quyền và cung cấp một nền tảng giao dịch loại bỏ tất cả bên trung gian. Về lý thuyết, cách tiếp cận này không phức tạp. Sàn giao dịch sẽ cung cấp tất cả tùy chọn giao dịch và để các nhà giao dịch quyết định mọi thứ khác. 

Cách tiếp cận này có vẻ khả thi và thậm chí còn đơn giản hơn so với phương pháp giao dịch tập trung. Tuy nhiên, thực tế lại là một bức tranh hoàn toàn khác. Việc vận hành một nền tảng giao dịch phi tập trung đòi hỏi phải giữ cân bằng, cung cấp thanh khoản theo yêu cầu và nhiều điều chỉnh khác để giữ cho hệ thống không bị sụp đổ bởi sức nặng của nó. Bối cảnh giao dịch có thể trở nên tồi tệ khi nhiều cá nhân tìm kiếm lỗ hổng để khai thác và thao túng thị trường nhằm trục lợi. 

Với các sàn giao dịch phi tập trung, hệ thống hợp đồng thông minh quản lý mọi thứ là tuyến phòng thủ duy nhất chống lại những biến động và sự thao túng thị trường. Hợp đồng thông minh kiểm soát giá, biên độ chênh lệch, lựa chọn khớp lệnh, tỷ lệ đòn bẩy, các lựa chọn hợp đồng khác nhau và nhiều hệ thống khác. Đương nhiên, việc quản lý các biến số này là một yêu cầu phức tạp và các hợp đồng thông minh đơn giản không có khả năng đưa ra các quyết định quan trọng nếu gặp phải những thay đổi đột ngột trong nền kinh tế tiền điện tử. Do đó, một sàn giao dịch phi tập trung tiêu chuẩn sẽ cung cấp ít tùy chọn giao dịch hơn và chủ yếu tập trung vào cung cấp các cặp giao dịch thiết yếu.

Sàn giao dịch tập trung và phi tập trung: So sánh trực tiếp

Sau khi hiểu các nguyên tắc cơ bản của cả hai kiểu sàn giao dịch, hãy tìm hiểu sâu hơn về sàn giao dịch tiền điện tử tập trung và phi tập trung. Đương nhiên, không có câu trả lời rõ ràng ở đây vì cả hai đều có ưu điểm đáng cân nhắc. Mặt khác, cả hai lựa chọn này cũng đều có nhược điểm ở một vài khía cạnh thiết yếu và điều quan trọng là phải hiểu những khác biệt cụ thể để đưa ra quyết định đúng đắn nhất. 

Vấn đề của sự phi tập trung

Đầu tiên và quan trọng nhất, sự khác biệt cơ bản giữa hai kiểu sàn giao dịch này là về khía cạnh phân quyền. Các nền tảng tập trung đã hy sinh nguyên tắc này để có được sự thuận tiện, ổn định và khả năng biến đổi nhanh đối với những tính năng giao dịch tiên tiến. Do đó, các sàn giao dịch tập trung dễ xảy ra gian lận trong quản lý, tấn công mạng, rửa tiền và thiếu tính ẩn danh mong muốn. 

Ngược lại, nền tảng DEX đều hướng tới việc duy trì khía cạnh này và cho phép người sử dụng thực hiện các giao dịch ngang hàng hoàn toàn ẩn danh. Trong môi trường này, nhà đầu tư không bắt buộc phải tiết lộ thông tin cá nhân của mình cho bên thứ ba hoặc cá nhân khác. Mỗi giao dịch được người dùng nền tảng bắt đầu và thực hiện bằng thuật toán tự động với các giao thức mã hóa blockchain để bảo vệ dữ liệu cơ bản.

Do đó, các sàn giao dịch phi tập trung giành chiến thắng dễ dàng ở khía cạnh này, tạo ra một trường hoàn toàn ẩn danh để người dùng tận hưởng nguyên tắc cốt lõi của blockchain. Tuy nhiên, lợi thế đáng kể này đi kèm với những hạn chế lớn trong nhiều khía cạnh khác.

Vấn đề thanh khoản

Cung cấp thanh khoản là một trong những yếu tố quan trọng trong lĩnh vực tiền điện tử. Ngoài Bitcoin, Ethereum và (phần lớn) USDT, ngay cả các altcoin lớn cũng thường xuyên gặp phải các vấn đề về thanh khoản. Vấn đề cơ bản là hầu hết các altcoin không có giá trị hoặc hàng hóa hỗ trợ cho sự ổn định giá của chúng. Do đó, giá và khối lượng của chúng có xu hướng dao động gần như hoàn toàn theo nhu cầu của các nhà giao dịch.

Do đó, các nhà cung cấp thanh khoản rất cần thiết trong không gian tiền điện tử, vì họ cung cấp cho thị trường đủ nguồn tiền để hoạt động và cho phép các nhà đầu tư tìm thấy lệnh đối ứng một cách thuận tiện. Các sàn giao dịch tập trung sẽ dễ dàng hơn trong việc tích hợp thanh khoản vào hệ thống của mình và sử dụng nhiều bể thanh khoản để ghép cặp tiền tệ. Trái lại, các sàn giao dịch phi tập trung lại gặp khó khăn trong vấn đề tương tự, vì họ sử dụng cơ chế tạo lập thị trường tự động (AMM) để đạt được mục tiêu tương tự.

AMM được thiết kế để lấp đầy bể thanh khoản tự động trong sàn giao dịch. Trong nền tảng DEX, các bể thanh khoản chủ yếu được lấp đầy bởi người dùng cá nhân stake tiền điện tử của họ nhằm có cơ hội thu nhập thụ động. Có hai vấn đề quan trọng: các bể thanh khoản AMM không có quy mô dồi dào như sàn tập trung. Chúng cũng không hiệu quả trong nhiều trường hợp, vì các thuật toán AMM gặp khó khăn trong việc xử lý thành thạo quy trình thanh khoản phức tạp. Do đó, nền tảng DEX thường xuyên gặp phải tình trạng thiếu thanh khoản hoặc tê liệt, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng với cho cơ sở khách hàng của họ.

Khả năng truy cập của người dùng

Có thể thấy, lợi thế tốt nhất của sàn giao dịch tập trung là khả năng cung cấp dịch vụ khách hàng liền mạch, giao diện người dùng mượt mà và các dịch vụ chất lượng cao nói chung. Việc được quản lý bởi bên thứ ba cho phép các nền tảng tập trung gần giống với các nền tảng trao đổi tiền pháp định thông thường. Do đó, người dùng có thể giao dịch bằng tài sản tiền điện tử trong một môi trường quen thuộc và được tối ưu hóa để loại bỏ những sự phức tạp không cần thiết. 

Mỗi tùy chọn giao dịch, tính năng, công cụ phân tích và cơ hội sửa đổi đều được trình bày ngắn gọn và giải thích kèm theo nhiều mẹo và hướng dẫn. Tuy nhiên, điểm thu hút lớn nhất ở đây là mỗi cơ chế giao dịch có thể được thực hiện chỉ bằng một nút bấm nhanh chóng. Người dùng không phải thực hiện bất kỳ thao tác kỹ thuật nào để hoàn tất việc trao đổi tiền tệ hoặc hành động giao dịch nào khác. 

Không giống như các sàn giao dịch tập trung, nền tảng DEX khá phức tạp, đòi hỏi người dùng phải có kiến thức sâu rộng về phí gas, xử lý giao dịch, khớp lệnh và nhiều khái niệm cụ thể khác về tiền điện tử. Mặc dù những kiến thức này không khó như khoa học tên lửa nhưng nó đòi hỏi nhiều nỗ lực hơn từ phía những người mới sở hữu tiền điện tử. Sự phức tạp của nền tảng DEX đã khiến nhiều người dùng bình thường bỏ qua nó. Đến năm 2023, vấn đề này vẫn tiếp diễn khiến các nhà phát triển DEX phải cố gắng tối ưu hóa nền tảng nhằm phù hợp với nhu cầu của người dùng bình thường.

Sự tuân thủ pháp luật

Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, các quy định là một biến số quan trọng trong tiền điện tử. Sự sụp đổ gần đây của FTX và Mùa đông tiền điện tử năm 2022 đã thúc đẩy các cơ quan quản lý thắt chặt cách tiếp cận của họ đối với luật pháp liên quan đến tiền điện tử. Nhiều quy định hơn có nghĩa là người dùng trên các nền tảng thông thường có thể được bảo vệ tốt hơn. Tuy nhiên, nhiều quy định hơn cũng làm hạn chế quyền thực hiện các giao dịch một cách tự do và không chịu sự quản lý nào.

Mặc dù nền tảng DEX phần lớn không được kiểm soát, nhưng chúng có thể mang lại sự tự do ở trên với chi phí rủi ro lớn. Thiếu các quy định đồng nghĩa với việc gia tăng rủi ro đối tác, rủi ro thị trường và nhiều mối đe dọa gia tăng khác. Trái lại, các sàn giao dịch tập trung lại luôn cần giữ cho khách hàng của họ an toàn trước các rủi ro kỹ thuật số khác nhau, điều hạn chế khả năng cung cấp quyền tự do lựa chọn vô điều kiện. Không có bên thắng hay bên thua rõ ràng trong vấn đề này, vì các nhà đầu tư khác nhau có thể coi trọng quyền tự do hơn là an ninh hoặc ngược lại. 

Tuy nhiên, sự sụp đổ gần đây của FTX đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến cơ sở người dùng tiền điện tử, khiến họ trở nên e ngại rủi ro hơn trong ngắn hạn. Vì vậy, hiện tại, các sàn giao dịch tập trung đang thắng thế ở khía cạnh này. 

Sàn giao dịch tập trung tốt nhất của năm 2023

Hiện tại, Binance là sàn giao dịch tiền điện tử tập trung tốt và phổ biến nhất, bỏ xa những sàn giao dịch khác. Nhờ các công cụ giao dịch và phân tích hiện đại, giao diện người dùng dễ tiếp cận và biên độ chênh lệch thấp, Binance đơn giản là nền tảng giao dịch hàng đầu trong thế giới tiền điện tử. Hơn nữa, nguồn tiền dồi dào và phạm vi tiếp cận quy mô lớn của Binance cho phép nền tảng cung cấp mức phí giao dịch cạnh tranh.

Binance có hơn 150 cặp tiền tệ và cung cấp giao dịch miễn phí với Bitcoin. Các altcoin còn lại cũng có thể được mua với giá rất phải chăng. Một nhược điểm lớn của Binance là môi trường pháp lý không chắc chắn. Vào năm 2023, SEC đã đưa ra một số cáo buộc chống lại Binance, yêu cầu sàn giao dịch này phải minh bạch hơn trong việc tiết lộ thông tin. Không rõ liệu Binance có thoát khỏi phép thử lớn này hay không. 

Tuy nhiên, mọi thứ đều chỉ ra thực tế rằng, Binance sẽ phục hồi hoàn toàn và tiếp tục thống trị với tư cách là sàn giao dịch tập trung đáng tin cậy, dễ tiếp cận và liền mạch nhất trên thị trường. 

Sàn giao dịch phi tập trung tốt nhất năm 2023

Uniswap hiện đang được coi là sàn giao dịch tiền điện tử phi tập trung tốt nhất. Được tạo ra vào năm 2018, Uniswap cho đến nay vẫn được coi là nền tảng DEX thành công nhất, cung cấp khả năng phi tập trung hoàn toàn, để người dùng tự lưu ký và đáp ứng sự minh bạch cao.

Hơn nữa, Uniswap đã có những bước tiến vượt bậc trong việc làm mới giao diện người dùng và cung cấp một môi trường phi tập trung, thuận tiện cho những người sở hữu tiền điện tử ở mức trung bình. Thanh khoản thường là một mối quan tâm quan trọng khác đối với nền tảng DEX và Uniswap đã đưa ra nhiều tùy chọn quản lý thanh khoản hiệu quả. Mặc dù phần lớn vẫn được tự động hóa, nhưng pool thanh khoản của Uniswap không thực sự hiệu quả nhiều trong việc phân bổ quỹ và duy trì giá theo mức trung bình thị trường. 

Chậm rãi nhưng chắc chắn, Uniswap đang trên đà giải quyết một số vấn đề cơ bản nhất mà nền tảng DEX phải đối mặt. Mặc dù vẫn chưa thể truy cập nhanh và rẻ như Binance hoặc các tùy chọn CEX phổ biến khác, nhưng Uniswap đang đi đúng hướng để kết hợp những gì tốt nhất của cả hai tùy chọn. Sẽ rất thú vị để xem liệu Uniswap có thành công vượt qua các rào cản về khả năng tiếp cận và thanh khoản để trở thành một sàn giao dịch tiền điện tử hoàn toàn phi tập trung hay không. 

Điều cuối cùng

Cả sàn giao dịch tập trung và phi tập trung đều phục vụ các mục đích thiết yếu trong thị trường tiền điện tử. Sàn tập trung đảm bảo người sở hữu tiền điện tử có thể giao dịch trong một môi trường quen thuộc và suôn sẻ, trong khi sàn phi tập trung cố gắng đảm bảo bản chất cối lõi của công nghệ blockchain. Mặc dù mục tiêu cuối cùng là tạo ra sự kết hợp hoàn hảo giữa hai biến thể này, tuy nhiên, hoàn cảnh tiền điện tử buộc chúng ta phải hy sinh sự thuận tiện hoặc phi tập trung. 

Tuy nhiên, với những nỗ lực gần đây nhằm ưu tiên giá trị cốt lõi của công nghệ tiền điện tử, thị trường tiền điện tử có thể xuất hiện một nền tảng kết hợp tất cả các lợi ích đã kể trên. Cho đến lúc đó, hãy cân nhắc các lựa chọn của bạn một cách cẩn thận và chọn một nền tảng giao dịch phù hợp với nhu cầu riêng biệt của bạn.